વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ રાજ્યસભામાં રાષ્ટ્રપતિના સંબોધન માટે તેમનો આભાર માનતા કોંગ્રેસ પર નિશાન સાધ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે જો આપણે ક્યાંક પંડિત નેહરુનું નામ લેવાનું ભૂલી જઈએ તો કોંગ્રેસ નારાજ થઈ જાય છે. પણ મારે જાણવું છે કે જો નેહરુ મહાન હતા તો આ લોકો નેહરુની અટક કેમ નથી વાપરતા? પીએમની આ ટિપ્પણીએ નવો વિવાદ ઉભો કર્યો હતો. કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીએ પણ પીએમ મોદી પર પ્રહારો કર્યા હતા.
રાહુલ ગાંધી તેમના નામમાં ‘ગાંધી’ નામ ઉમેરે છે તે તેમના પરદાદા ફિરોઝ ગાંધી પરથી આવે છે, જેઓ સ્વતંત્રતા સેનાની, પત્રકાર અને રાયબરેલીના સાંસદ હતા. ફિરોઝ ગાંધીનું 1960માં માત્ર 48 વર્ષની વયે અવસાન થયું હતું. ફિરોઝ ગાંધીનું નામ ફિરોઝ જહાંગીર ઘાંડી હતું, જેમનો જન્મ 12 સપ્ટેમ્બર 1912ના રોજ બોમ્બેમાં થયો હતો. તેમના માતા-પિતા રતિમાઈ અને જહાંગીર ફરદુન ઘાંડી પારસી હતા. પિતા મરીન એન્જિનિયર હતા.
પિતાના મૃત્યુ બાદ ફિરોઝ ઘાંડી અલ્હાબાદ આવ્યા
ફિરોઝ ઘાંડીના પિતાનું અવસાન થયું ત્યારે તેઓ ખૂબ જ નાના હતા. તેના પિતાના મૃત્યુ પછી, યુવાન ફિરોઝ તેની કાકી શિરીન (શિરીન કમિશનર) સાથે રહેવા અલ્હાબાદ આવ્યો, જેઓ તે દિવસોમાં લેડી ડફરિન હોસ્પિટલમાં સર્જન હતા. ફિરોઝે અલ્હાબાદની ઇવિંગ ક્રિશ્ચિયન કોલેજમાં એડમિશન લીધું. માત્ર 18 વર્ષની ઉંમરે ફિરોઝ ઘાંડીના જીવનમાં બે મહત્વપૂર્ણ માઈલસ્ટોન આવ્યા. પ્રથમ, સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ સાથે તેમનો સંબંધ અને બીજું, નહેરુ પરિવાર સાથે તેમની નિકટતા.
ફિરોઝ ઘાંડી ફિરોઝ ગાંધી કેવી રીતે બન્યા?
ફિરોઝ ઘાંડી જ્યારે ઇવિંગ ક્રિશ્ચિયન કોલેજમાં ભણતા હતા, ત્યારે પંડિત જવાહરલાલ નહેરુના પત્ની કમલા નેહરુ કોલેજની બહાર સત્યાગ્રહનું નેતૃત્વ કરી રહ્યા હતા. અચાનક તે હાંફી ગઈ અને નીચે પડી ગઈ. યુવાન ફિરોઝ તરત જ તેની મદદે આવ્યો. અહીંથી જ ‘આનંદ ભવન’ તરફ તેમની હિલચાલ વધી, જે તે દિવસોમાં સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓનું કેન્દ્ર હતું. જ્યાં ફિરોઝે તેમની અટકમાં ઘાંડીની જગ્યાએ ‘ગાંધી’ લખવાનું શરૂ કર્યું, જે એક રીતે મહાત્મા ગાંધીના સન્માન સાથે સંકળાયેલું હતું.
સાસુ કમલા નેહરુ ઈન્દિરા સાથેના સંબંધોની વિરુદ્ધ હતા
જ્યારે ફિરોઝ ગાંધીએ પહેલીવાર ઈન્દિરા નેહરુસને પ્રપોઝ કર્યું ત્યારે તેઓ માત્ર 16 વર્ષના હતા અને ફિરોઝ તેમના કરતા 5 વર્ષ મોટા હતા. કમલા નેહરુએ બંને વચ્ચેની ઉંમરના તફાવતને ટાંકીને આ સંબંધનો વિરોધ કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે ઈન્દિરા ખૂબ નાની હતી.
પ્રસિદ્ધ પત્રકાર સાગરિકા ઘોષે પોતાના પુસ્તક ‘ઈન્દિરાઃ ઈન્ડિયાઝ મોસ્ટ પાવરફુલ પ્રાઇમ મિનિસ્ટર’માં લખ્યું છે કે, આગામી 5 વર્ષોમાં ટીબીના કારણે કમલા નેહરુની હાલત ખરાબ થઈ ગઈ હતી, પરંતુ ફિરોઝે તેમનો સાથ ન છોડ્યો. સારવાર માટે તેની સાથે જર્મની પણ ગયા હતા.
