દર વર્ષે લાખો લોકો પવિત્ર ચારધામ યાત્રા માટે જાય છે. આ વખતે પણ આ યાત્રા શરૂ થઈ ગઈ છે. જોકે, આ વખતે ચારધામ યાત્રા એક દુઃખદ કારણસર પણ સમાચારમાં છે. આ વર્ષે યાત્રા દરમિયાન અત્યાર સુધીમાં 80 લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે. એવું શું થઈ રહ્યું છે કે પર્વતોની ઊંચાઈ પર શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડી રહી છે? જો તમે પણ પર્વતની યાત્રાનું આયોજન કરી રહ્યા છો, તો કઈ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ? ચાલો સમજીએ.
લાખો લોકો ચારધામ યાત્રા કરે છે
દર વર્ષે મે મહિનાથી શરૂ થતી ચારધામ યાત્રા (કેદારનાથ, બદ્રીનાથ, ગંગોત્રી અને યમુનોત્રી) ભક્તો માટે શ્રદ્ધાનો સૌથી મોટો પડાવ માનવામાં આવે છે. પરંતુ આ વખતે યાત્રા શરૂ થયા પછી મૃત્યુના આંકડા ભયાનક છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, આ વર્ષે અત્યાર સુધીમાં 80 શ્રદ્ધાળુઓએ જીવ ગુમાવ્યા છે. આમાંથી મોટાભાગના મૃત્યુ ઊંચાઈ પર ઓક્સિજનના અભાવે, હાર્ટ એટેક અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફને કારણે થયા છે.
પર્વતોની ઊંચાઈ શ્વાસ લેવાની દુશ્મન છે!
ચારધામના મંદિરો સમુદ્ર સપાટીથી ૩ હજારથી ૩.૫ હજાર મીટરની ઊંચાઈ પર આવેલા છે. જેમ જેમ પર્વતોમાં ઊંચાઈ વધે છે તેમ તેમ હવામાં ઓક્સિજનનું સ્તર ઘટતું જાય છે. સમુદ્ર સપાટી પર હવામાં ઓક્સિજનનું પ્રમાણ ૨૧% થાય છે, પરંતુ ૩,૦૦૦ મીટરની ઊંચાઈ પર આ સ્તર નોંધપાત્ર રીતે ઘટે છે. આને તબીબી ભાષામાં ‘હાયપોક્સિયા’ કહેવામાં આવે છે. ખાસ કરીને જેઓ મેદાનોથી સીધા પર્વતો પર ચઢે છે તેમના માટે આ સ્થિતિ જીવલેણ સાબિત થઈ શકે છે. ડોકટરો કહે છે કે તૈયારી વિના ઊંચાઈ પર ચઢવાથી ‘એક્યુટ માઉન્ટેન સિકનેસ’ (AMS) નું જોખમ વધી જાય છે, જેના લક્ષણોમાં માથાનો દુખાવો, ચક્કર, ઉલટી અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફનો સમાવેશ થાય છે.
કોણ લોકો સૌથી વધુ જોખમમાં છે?
જો આપણે મૃત્યુના આંકડા જોઈએ તો, સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત વૃદ્ધો અને પહેલાથી જ બીમાર લોકો છે. હૃદય રોગ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર, ડાયાબિટીસ અને શ્વસન રોગોથી પીડાતા ભક્તો આ ઊંચાઈ પર સૌથી વધુ જોખમમાં છે. આ ઉપરાંત, ઘણા લોકો તબીબી તપાસ અને તૈયારી વિના યાત્રા પર નીકળે છે, જે જોખમને વધુ વધારે છે.
પ્રશાસનની તૈયારી શું છે?
આ મૃત્યુ પછી, પ્રશ્નો ઉભા થઈ રહ્યા છે કે શું વહીવટીતંત્ર આ પરિસ્થિતિને સંભાળવા માટે તૈયાર છે? ઉત્તરાખંડ સરકારે યાત્રા માર્ગો પર મેડિકલ કેમ્પ, ઓક્સિજન સિલિન્ડર અને કટોકટી સેવાઓ શરૂ કરી છે, પરંતુ શ્રદ્ધાળુઓની વિશાળ ભીડ સામે આ સુવિધાઓ અપૂરતી સાબિત થઈ રહી છે. આ ઉપરાંત, હવામાન પણ મુસાફરો માટે મુશ્કેલીઓ વધારી રહ્યું છે. અચાનક વરસાદ, ભૂસ્ખલન અને ઠંડી યાત્રાને વધુ જોખમી બનાવે છે.
આ ટિપ્સ જીવન બચાવી શકે છે
જો તમે પણ ચારધામ યાત્રાનું આયોજન કરી રહ્યા છો, તો કેટલીક સાવચેતીઓ તમારા જીવન બચાવી શકે છે…
તબીબી તપાસ જરૂરી છે: યાત્રા પહેલાં ડૉક્ટરની સલાહ લો અને તમારા સ્વાસ્થ્યની સંપૂર્ણ તપાસ કરાવો.
ઊંચાઈની આદત પાડો: સીધા ઊંચાઈ પર ન ચઢો. પહેલા થોડા દિવસો માટે ઓછી ઊંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં રહો, જેથી શરીર ઓક્સિજનની અછતનો સામનો કરી શકે.
યોગ્ય કપડાં અને દવાઓ: ઠંડીથી બચવા માટે ગરમ કપડાં અને જરૂરી દવાઓ તમારી સાથે રાખો.
હાઇડ્રેશન મહત્વપૂર્ણ છે: પુષ્કળ પાણી પીવો, જેથી શરીરમાં ઓક્સિજનનું સ્તર જળવાઈ રહે.
